AV GÜDÜSÜ PROMOSYONU, BÖLÜM I

Koruma çalışması av güdüsü promosyonu ile başlar. Almanca anlamı Förderung olan geliştirmek kelimesi yerine neden promosyon kelimesini kullandığımı açıklayayım: Bence gelişim kelimesi kendi başına gerçekleşen bir olayı anlatmaktadır. Güdüler belirli bir dereceye kadar olgunlaşmayla beraber doğal süreçte gelişir. Eğitmenler olarak doğal sürece yardım ederek orada olanı teşvik etmemiz gerekir, böylece belirli bir güdüyü potansiyelinin maksimumuna ulaştırmamız mümkün olabilir.

Av çalışmalarına yavrularda olabildiğince erken, yaklaşık 10–12 haftalıkken başlamaktayım. Bu köpeğin içgüdülerinin henüz bozulmamış olduğu bir zamanda çalışabilmemi sağlıyor. Yavru köpeklerde de geç başlayan erişkin köpeklerdeki gibi çuval veya paçavrayla eğitime başlıyorum. Bu erken çalışmalarda helperın anlaması gereken en önemli şey paçavranın helper değil av olduğudur. Bu nedenle paçavranın hızlı, düzensiz ve beklenmedik hareketleri köpeğin ilgisini hep en yüksekte tutan ve köpeğin av güdüsünü sürekli uyaran şeydir. Eğer köpeğin av güdüsünü teşvik etmek isteniyorsa köpeğin tüm dikkati avda olmalıdır, yani tüm işi av yapar helper değil. Paçavra ile başlamanın sebeplerinden biri de paçavranın kolaylıkla sallanması, oynatılabilmesi böylece köpeğin tüm dikkatinin paçavra üzerinde toplanmasıdır. Bir diğer sebep de yeni başlayanlar için (yavru ya da geç başlayan erişkinler) kolay ısırılabilir olmasıdır. Başlangıç çalışmaları için en gerekli şeyler konusunda temel bir fikir edindiysek tipik bir eğitim egzersizinin neye benzediğine bir bakalım.

Köpek kayışlıdır. Handler köpeği ava odaklanmasını engellemeden sakince cesaretlendirir. Helper paçavrayı gelişigüzel sallayarak fark edilmesini sağlar. Bu hareketli paçavra köpeğin av dürtüsünü tetikler. helper önce köpeğin gözleriyle paçavrayı takip ettiğini, sonra vücudunun da bu değerli ava doğru atıldığını, sonunda da köpek onu yakalamak için peşinden koştuğunu ve avladığını görecektir. Köpeğin paçavra ile neredeyse hipnotize olduğu ve doğru zamanı bekleyen köpeğin gerginliği doruğa ulaştığında helper paçavrayı köpeğin ulaşabileceği bir yerde tutar ve köpek paçavrayı ısırır. Bunu yaptığı anda av onundur. Paçavrasını kazanır ve handlerın gururlu bir tonla köpeği ödüllendirmesi gerekir (ancak köpeğin avını unutacağı kadar değil).ilk olarak ben köpeğin avıyla kısa bir süre uğraşmasına izin veriyorum, ama daha sonra ona ödülün çok değerli olduğunu netleştirmek istiyorum. Bunun için iki metodum var. İlki paçavraya bağladığım ve elimde tuttuğum bir ip köpek paçavrayı elde ettikten sonra da elimde tuttuğum bir ip. Köpek paçavranın cansız olduğunu anlayıp ilgisini kaybetmeye başlayıp paçavrayı gevşettiğinde veya yere bıraktığında ipi çekerek paçavrayı hareketlendiriyorum. Köpek ya paçavradaki gerilimi hissedip daha sıkı tutacak ya da kayıp gidecek ve av uyaranı tekrar başlayacaktır. Birkaç kayıp sonrası köpek avı sıkıca tutacak ve bir daha kayıp gitmesini istemeyecektir. Bu şekilde bir tutum gösterdikten sonra köpeğin avı alıp götürmesine izin verilmelidir.

Kullandığım ikinci metot Raiser’in kitabında “meydan okuma” olarak tanımladığına benzer. Çalışma yine köpeğin avı kazanıp ağzında gevşekçe tutması veya yere bırakması ile başlar. Bu sefer köpeğe avıyla ilgilenenin sadece o olmadığını göstermeye çalışırım. Helperın da ödülde gözü vardır ve bu egzersizin büyük bir kısmını tanımlar. Helper paçavranın bir köşesine dikkatlice dokunup elini hızlıca geri çeker ve bu sefer farklı bir açıdan tekrar dokunarak köpeğe paçavra için meydan okur. Eğer paçavra hala köpeğin ağzındaysa hafif bir çekiş köpeğe helperın amacının paçavrayı çalmak olduğunu anlatır. Bu noktada birçok köpek avı geri çekecek veya güvenli bir tekrar kavrayış, pis bir bakış, hafif bir hırlama ve avı tekrar sıkıca tutma şeklinde cevap verecektir. Tüm bu davranışlar avı güvenli şekilde tutmasını sağlar ve bu davranış köpeğin avı sahanın dışına çıkarmasına izin verilerek ödüllendirilmelidir. Tüm dürtüleri iyi dengede olan bir hayvanda her iki metot da iyi sonuç verir ve çalışmayı köpek için ilginç tutabilmek için iki metodu da kullanmalıyız. Eğer av dürtüsü köpeğin en güçlü motivasyonu ise ilk metot daha çabuk sonuç verecektir. İkinci metot çok sahiplenen ve av davranışına savunma gösteren köpeklerde iyi sonuç verir. Raiser’in yazdığı gibi “meydan okuma savunma davranışının ilk uyaranıdır”. 

Eğitimdeki ikinci adım köpeğin avı (paçavrayı) ilk ısırdığında yeterince sıkı tuttuğundan emin olmak olmalıdır. Bu köpeğin ava yaptığı ilk hamlede avı kazanmamasını sağlayıp, bunun yerine paçavrayı daha uzun süre çekiştirip gerilim yaratarak yapılır. Eğer köpek paçavrayı yakalayıp tutuşunu gevşetirse avı kaybedecek, av da hareket edip sallanmaya devam edecektir. Av dürtüsü yine bu hareketle uyarılacak ve köpek paçavrayı ısırmak için yeni bir şansa sahip olacaktır. Amaç paçavrayı köpeğin ağzından çıkarmaya çalışmak değil, köpeğin giderek daha sıkı ısırmasını sağlamak için meydan okumaktır.

Bu çalışma köpeğin avı elde etmek için sıçramaya ihtiyaç duymasına ilerletilir. Ben bunu dürülmüş paçavrayı köpeğin ısıracağı zaman sıçrayacağı bir yüksekliğe kaldırarak yapıyorum. Adolesan veya geç başlayan erişkin köpeklerde bu göğüs veya göbek seviyesidir, kabiliyetli yavrularda ön patilerini yerden kesecek küçük bir hop yaptıracak kadar yüksekte tutuyorum. Prensip ise aynıdır, avı kapmak için zıplayıp ısırmak. Bu bir köpeğin koruma çalışması kariyeri boyunca kullanacağı temel bir tekniktir.

Seçtiğim bir sonraki eğitim aşaması Raiser’in kitabında bahsettiği sıradan biraz farklı ilerlemektedir. Ancak en temel prensiplerinden birine uymaktadır:”eylemi yöneten helper değil köpektir. Av promosyonu çalışmasında helperın köpeği değil köpeğin helperı uyardığının anlaşılması gerekir”. Köpeğin öğreneceği bir sonraki beceri ava havlamaktır. Önceki eğitim basamakları köpekte ava karşı bir miktar kovalama ve ısırma obsesyonu yaratmış olmalıdır. Daha öncekiler gibi köpeğin av güdüsünü hareketli bir paçavra ile uyarmaya başlarım ve hatta köpeğin hamle yapıp ıskalamasına bir kez izin verebilirim ve köpeği bu eylem için şartladıktan sonra tüm eylem ve hareketleri aniden durdurarak biraz hayal kırıklığı yaratıyorum. Helper elinde hareketsiz bir paçavrayla hareketsiz ve uzaklara bakarak durmaktadır. Çoğu köpek biraz sızlanır ve bir hayal kırıklığı içinde acı acı havlar. Bu havlamayla birlikte paçavra çalılıklardan fırlayan bir kuş gibi yukarı fırlar ve köpek avı yakalar. Bu ilk acı havlayışların amaca yönelik ve dikkati kendine çeken istekli havlamalara dönüşmesi fazla zaman almaz; amaç eylemin tekrar başlamasıdır. Böylece köpek sahada olanların üzerinde bir kontrolü olduğunu öğrenir ve olayı gerçekleştirmenin havlaması olduğunun farkına varır. Bu egzersizi eğitimin başlarına koymamın sebebi köpeğin koruma çalışmasında sadece ısırma ile meşgul olup başka hiçbir şeyi umursamaz hale gelmesini engellemektir.

Programımdaki bir sonraki eğitim aşaması genellikle strike veya saldırıdır. Benim programım bu noktada da Dr. Raiser den ayrılır. O saldırıyı öğretmeden önce paçavradan kolluğa geçer. Ben kabiliyetli geç başlayan erişkin köpeklerin eğitiminde aynı sırayı uyguluyorum. Ancak yavru ve genç köpeklerin eğitiminde strike tekniğinin erken bir şeklini önce öğretmeyi tercih ediyorum. Av egzersizlerinde köpek kuvvetli ilk ısırık ile zıpla ve ısırda ustalaştıktan sonra strike tekniğini öğretmeye başlıyorum. Handler köpeği tasmasıyla tutarken helper köpeğin av güdüsünü uyarır, önce köpeğe çok yakın durur, hatta hamle yapıp ıskalamasına da izin verir. Sonra handler ve köpekten uzaklaşırken yine köpeği uyarmaya devam eder. İlk önce yaklaşık 3–4 metre uzağa gider. Köpeği ayartmak için paçavrayı sallar. Helper tarafından daha önceden ayarlanmış bir sinyalle handler köpeği bırakır. Köpek atlama mesafesine erişince helper köpeğin hafif yanında durur, helper paçavrayı yukarı ve yana doğru çeker, “av her zaman köpekten uzaklaşır” (Raiser). Bu son ikinci hareket avın kaçmamasını sağlamak için köpeğin çabucak paçavranın üzerine atılmasını sağlamalıdır. Helper köpeğin paçavra üzerindeki etkisini abzorbe etmeli ve köpeği ayaklarının üzerine indirmelidir. Sonra av serbest bırakılır, köpek tasmadan ayrılır ve köpeğin avı alıp saha dışına çıkmasına izin verilir. Yavruların ve genç köpeklerin herhangi bir açıdan yabancıların üzerine atlamasında bir engel tanımadıklarını fark ettim. Bu nedenle helperın üzerine güzel bir teknikle atılmayı kolayca ve erken öğrenebilmekteler. Bazen köpekler çok küçük olduklarından kolluğu ısıramazlar veya kolluğu yeterince sert ısırabilmeleri için önce savunma dürtüsünün teşvik edilmesi gerekir. Doğru zamanda bir tekniğin eğitiminin yapılmamasının yani gemiyi kaçırmanın daha sonraları birçok “neler yapılabilirdi” tartışmasına yol açmasına neden olduğunu tecrübelerimle öğrendim. Dr. Raiser kadar ya da daha fazla şey bildiğimi ima etmek gibi bir yanlış anlaşılma yaşanmasın, sadece yıllar içinde tercih edilen bir program sırası geliştirdim.

Bu makalenin sonuna geldik. Gelecek makale kolluğa geçiş, köpeğe dövüşü öğretmek, av güdüsünden kontrol fazına geçiş, av çalışmasının iyi ve kötü yanlarını içermekte.

Armin Winkler

Çeviren: Serhan Kaleli

köpek eğitimi
köpek pansiyonu
köpek oteli